Svaki pokušaj objašnjavanja značaja Prvog svetskog rata za istoriju Srbije u jednom tekstu bio bi neuspešan. Ukratko, velika patnja i stradanje njenog stanovništva. Dovoljno je spomenuti nekoliko ključnih događaja koji su obeležili taj period: Cerska i Kolubarska bitka, epidemija tifusa i glad, Albanska golgota, masakri u Mačvi i Surdulici i probijanje Solunskog fronta, do konačnog oslobođenja.
Cena za pobedu i oslobođenje, kao što je to uvek slučaj sa svim ratovima, prevelika. Stradalo je između milion i milion i trista hiljada stanovnika tadašnje naše zemlje, što je činilo više od trećine stanovništva predratne Kraljevine Srbije.
To je ostavilo višestruke negativne demografske posledice za buduće generacije. Stoga i ne čudi ocena brojnih istoričara i drugih učenih ljudi da se Srbija praktično „digla iz pepela“ nakon Prvog svetskog rata, jer je za vreme njegovog trajanja malo ko verovao u njenu budućnost.
Iz tog razloga se s pravom može smatrati da je današnji praznik, Dan primirja u Prvom svetskom ratu, možda i najvažniji praznik za savremenu istoriju Srbije i njene građane. Predstavlja dan kada su 11. novembra 1918. godine u 11 časova u specijalnom vagonu maršala Ferdinanda Foša sile Antante potpisale primirje sa Carevinom Nemačkom.
Ovaj praznik se obeležavao od 2005. godine na prvim časovima osnovnih i srednjih škola, a zvanično je postao državni praznik 2012. godine.
Kao glavni motiv, odnosno simbol ovog praznika koristi se cvet Natalijina ramonda. U pitanju je endemična biljka koja pripada tropskoj familiji gesneriace koju je prvi put otkrio doktor Sava Petrović u Jelaščinskoj klisuri u okolini Niša, učenik Josifa Pančića i dvorski lekar Milana Obrenovića.
On je zajedno sa Josifom Pančićem 1884. godine opisao biljku i nazvao je po kraljici Nataliji Obrenović, ženi Milana Obrenovića.
Ovaj cvet, pored Jelaščinske klisure, raste i u Sićevačkoj klisuri, na Suvoj planini i na obroncima Šar planine, a van Srbije jedino se može naći i u Severnoj Makedoniji i na severu Grčke. U botanici je ona zanimljiva, jer je pre svega reč o tropskoj biljci koja raste pre svega u kontinentalnoj klimi. Stoga je kao endemična vrsta ona zaštićena zakonom kao prirodna retkost.
„Pre oko dvadesetak miliona godina na našim prostorima, ali i na prostorima skoro čitave Evrope, vladala je suptropska klima i tada je na ovom području rastao veliki broj predstavnika tropskih i suptropskih familija“ – rekao je za RTS kustos botaničar Prirodnjačkog muzeja u Beogradu dr Uroš Buzurović.
Kako je objasnio, klima je postajala hladnija, veliki broj biljaka je nestajao sa prostora Balkana, a samo su se predstavnici roda ramonda održali, pre svega u klisurama i kanjonima Balkanskog poluostrva.
Pored toga, ova biljka je poznata i kao cvet feniks, jer i kada se potpno osuši ona se može zaliti i „oživeti“. Dr Buzurović je objasnio da one tokom sušnog perioda pređu u stanje anabioze, odnosno svoje životne funkcije smene na minimum, sve dok ne dobiju dovoljnu količinu vlage.
Upravo ova njena sposobnost da preživi nepovoljne uslove i da „vaskrsne“ je ključni razlog zbog čega je ona uzeta kao osnovni motiv za obeležavanje ovog dana, jer je i ona poput srpske vojske uspela da preživi Albansku golgotu i oslobodi Srbiju.
Zbog čega na ovaj dan pored Natalijine ramonde viđamo i cvet bulke
Iako se Dan primirja obeležava u celom svetu, sredinom prošlog veka su neke zapadne zemlje promenile samo naziv praznika, te se, na primer, u Sjedinjenim Američkim Državama on obeležava kao Dan veterana, dok je u UK Velike Britanije i Severne Irske, kao i u zemljama Komonvelta, to Dan sećanja. U Poljskoj je to Dan nezavisnosti, a pored Srbije, zvanično se ovaj dan zove „Dan primirja“ još u Francuskoj i Belgiji.
Srbija je u Prvom svetskom ratu imala najveću stopu žrtava, a Natalijinu ramondu nosimo upravo u čast naših stradalih. U čast stradalih u celom svetu, nosi se cvet bulke.
Natalija, „najtužnija evropska kraljica“
Kraljica Natalija Obrenović, rođena je 1859. godine u Firenci kao Natalija Keško. Bila je ćerka ruskog pukovnika Petra Kreška, a njena majka je bila princeza Pulherija Sturdza od Moldavije.
Kraljica Natalija Obrenović; Foto: Wikipedia
Udala se za tada kneza Milana Obrenovića 1875. godine u Beogradu, a nakon proglašenja kraljevine 1882. ona postaje kraljica Srbije. Sa Milanom je imala dva sina, budućeg kralja Aleksandra Obrenovića rođenog 1876. godine i princa Sergeja koji je bio rođen 1878. godine, ali je preminuo samo par dana nakon rođenja.
Njen brak sa Milanom je bio buran, jer je u javnosti kolala glasina da je Milan bio neveran, što je kraljicu činilo veoma ljubomornom. Tako je ostao zabeležen diplomatski skandal na Uskrs 1886. godine, kada je kraljica javno ošamarila ženu grčkog ambasadora, zbog glasina da je imala aferu sa Milanom.
Konačno, kraljica je napustila zemlju 1887 sa princem Aleksandrom, a par se razveo 1888. zbog nepremostivih političkih razlika između nje koja je bila rusofilno orijentisana i Milana koji je okretao spoljnopolitički kurs sve više ka Austrougarskoj. Kraljica Natalija je umrla u Parizu 8. maja 1941. godine u osamdeset drugoj godini.
