Nastala pod uticajem jednog izuzetnog grada – Prizrena, sa izuzetnom trgovačkom i svakom drugom tradicijom koja se nadovezuje na još jedan izuzetan grad, za 19. vek posebno važan – Skadar, građanska nošnja Srba u Vranju je jedan od najlepših građanskih kostima srpskog stanovništva 19. veka, čulo pre nekoliko dana u RTS Klubu na otvaranju izložbe kostima Marine Medenice iz nove serije „Nečista krv“.
„Kako pretočiti opise kadife i svile, najfinijih tkanja, o kojima čitamo u delima Borisava Stankovića, u kostim. Kako melodiju šuštanja šalvara pri pokretima tela nestvarno lepih, a nesrećnih žena oslikati kostimom. Kako orjentalnu lepotu otomanske mode na gracioznim telima Vranjanki, iz vremena dve generacije pre nastanka Borinih dela, likovno prepričati.“
View this post on Instagram
Kada je iz produkcijske kuće This and That najavljeno snimanje porodične sage po scenariju Vojislava Nanovića, baziranom na motivima iz više dela Borisava Stankovića, projekat je poznavaocima industrije posebno privukao pažnju zbog imena u autorskom timu.
Za scenografiju je bio zadužen jedan od najuglednijih jugoslovenskih i srpskih scenografa Milenko Jeremić (Valter brani Sarajevo, Povratak otpisanih, Maratonci trče počasni krug, Boj na Kosovu, Lepa sela lepo gore, Crna mačka beli mačor, Balkanski špijun…), originalnu muziku za seriju komponovao je Aleksandar Ranđelović (Senke nad balkanom, Južni vetar, Travelator…), za režiju Milutin Petrović i Goran Stanković, a nakon prvih fotografija sa seta posebnu pažnju privukli su kostimi za koje je bila zadužena kostimografkinja Narodnog pozorišta u Beogradu i dugogodišnja saradnica Etnografskog muzeja, Marina Vukasović Medenica.
U poslednje vreme Radio-televizija Srbije organizuje najave serija izložbama kostima, što je bio slučaj i sa otvaranjem izložbe kostima iz serije „Nečista krv“, čija je prva od 10 epizoda prikazana protekle subote na RTS-u. Kako je na otvaranju izložbe 2. decembra poručila autorka kostima, takva najava je vrlo bitna za profesiju kostimografa:
„Ona nije dovoljno poznata široj javnosti niti dovoljno priznata u društvu“ – poručila je Vukasović Medenica.
Autori izložbe istakli su da je promocija „ovako značajnog umetničkog rada dugogodišnje saradnice Etnografskog muzeja u Beogradu“ izuzetno važna i zbog promocije kulturnog nasleđa Srbije i muzeološkog rada.
Radi se o građanskom kostimu Vranja, u pogledu stilizacije i u umetničkom smislu, izuzetno slobodnom, ali prati određenu strukturu u smislu hijerarhije i nijansi između kostima adžijske porodice, do svih ostalih kada je seoski kostim u pitanju, odnosno o stilizovanoj epohi i Vranju sa sredine 19. veka.
View this post on Instagram
Nastala pod uticajem jednog izuzetnog grada – Prizrena, sa izuzetnom trgovačkom i svakom drugom tradicijom koja se nadovezuje na još jedan izuzetan grad, za 19. vek posebno važan – Skadar, građanska nošnja Srba u Vranju je jedan od najlepših građanskih kostima srpskog stanovništva 19. veka, čulo se na otvaranju izložbe.
„Orjentalna lepota otomanske mode na gracioznim telima Vranjanki“
Kostimi su slika njihovog intimnog i javnog života i od svih vizuelnih suprotnosti epohe, i Vranja u toj epohi, ilustruju samo kontrast muške i ženske mode bogate trgovačke porodice Hadži Trifuna, navodi Marina Vukasović Medenica u autorskom tekstu, objavljenom u katalogu izložbe.
To je bila moda u kojoj su žene sledile formu, tkanine, vezove i ukrase prema modelu koji je uspostavljen u prizrenskom gradskom kostimu, baziran na orijentalnom uzoru prestonice imperije, utrkujući se da istaknu skupoceniju odeću od svojih sugrađanki turske nacionalnosti.
View this post on Instagram
Elementi su isti, a opet sa prepoznatljivim razlikama u sveri javnog pojavljivanja. To su šalvare, svilene košulje, srebrnom i zlatnom žicom vezeni plisani i brokatni jeleci, mintani, elegantni i dugi pirpiri, anterije, pojasevi, pafte, niske dukata, avale kojima su okrivale lice u susretanju sa Turcima i Turkinjama, marame, tepeluci, papuče…
„Žene koje nisu htele da se odreknu tradicije, udajom u bogatim porodicama i dolaskom u Vranje, nisu ni prihvatile šalvare već su nosile duge košulje kao osnovu za ostale elemente što sam i primenila u kostimu Kate, Hadži Trifunove žene“ – navodi Vukasović Medenica.
Muški kostim je formiran prema modelu oblačenja srpskih vođa i trgovaca u oslobođenom delu Srbije. Orjentalni prizvuk ovakvom kostimu daje umetnički vez srebrnom i zlatnom žicom na finoj čoji kao i nošenje fesa. Tanzimatskim reformama u Osmanskom carstvu, zabranjeno je nošenje turbana, uveden je fes ka muško oglavlje i mogli su ga nositi i predstavnici drugij konfesija na teritoriji Osmanskog carstva.
„Što se tiče nekih srpskih gazda, kao i Hadži Trifuna, odlučila sam se za tradicionalno oglavlje, šubaru“ – ističe autorka.
U to vreme, dolaskom trgovaca iz zapadnog dela Evrope, u Vranje dolazi i muška, evropska moda, pa tako i prelazna faza kombinovanja zapadnoevropskih i elemenata odeće uspostavljenih prema modelima iz oslobođene Srbije.
View this post on Instagram
